Władza rodzicielska / Pozbawienie władzy rodzicielskiej
Sprawowanie władzy rodzicielskiej oznacza nie tylko prawa, ale przede wszystkim obowiązki rodzica względem dziecka. Jeżeli rodzic nadużywa swoich uprawnień lub nie może podołać swoim obowiązkom, sąd może mu władzę rodzicielską odebrać.
Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy przewiduje trzy rodzaje przyczyn pozbawienia władzy rodzicielskiej:
-
Niemożność wykonywania władzy rodzicielskiej z powodu trwałej przeszkody;
-
Nadużywanie władzy rodzicielskiej;
-
Rażące zaniedbywanie przez rodzica obowiązków względem dziecka.
Trwała przeszkoda w wykonywaniu władzy rodzicielskiej oznacza tego rodzaju przeszkodę, która uniemożliwia sprawowanie władzy rodzicielskiej przez długi okres czasu lub przez okres, którego nie da się ustalić. Nie ma znaczenia, czy przeszkoda ta wynikła z winy rodzica, czy niezależnie od niego. Pozbawienie władzy rodzicielskiej nie jest bowiem karą dla rodzica, a ma jedynie służyć dobru dziecka i temu, aby władza rodzicielska była wykonywana przez osobę, która ma rzeczywiste możliwości jej wykonywania. Najczęstsze przykłady trwałych przeszkód w wykonywaniu władzy rodzicielskiej stanowią wyjazd za granicę połączony z brakiem zainteresowania dzieckiem, przewlekła choroba albo skazanie na długoletnią karę więzienia.
Uwaga! Jeżeli przeszkoda w wykonywaniu władzy rodzicielskiej jest jedynie przemijająca, sąd może orzec zawieszenie władzy rodzicielskiej. Zawieszenie władzy rodzicielskiej zostanie uchylone gdy jego przyczyna ustanie.
Nadużywanie władzy rodzicielskiej oznacza nie tylko tak oczywiste zachowania jak znęcanie się fizycznie lub psychicznie nad dzieckiem czy molestowanie dziecka seksualnie, ale także wychowywanie dziecka w atmosferze wrogości i pogardy do drugiego rodzica. W jednym z wyroków Sąd Najwyższy uznał, że uprowadzenie kilkuletniego dziecka za granicę, wiążące się z pozbawieniem go naturalnego środowiska rodzinnego i możliwości wychowywania się z rodzeństwem stanowi nadużycie władzy rodzicielskiej uzasadniające pozbawienie tej władzy.
Rażące zaniedbywanie obowiązków względem dziecka jest jedną z najczęstszych przyczyn pozbawienia władzy rodzicielskiej. Nie każde jednak zaniedbywanie obowiązków względem dziecka będzie przez sąd uznane za rażące. Częstą podstawą wniosków o pozbawienie władzy rodzicielskiej jest brak zainteresowania dzieckiem, jego sprawami, brak kontaktu z dzieckiem, albo uporczywa niealimentacja. Rodzice, których chce się pozbawić władzy rodzicielskiej ze względu na zaniedbywanie obowiązków względem dziecka, bardzo często bronią się obwiniając drugiego rodzica o uniemożliwianie kontaktów z dzieckiem. Nie jest to argument do końca przekonywujący, bowiem rodzic ma możliwość sądowego egzekwowania swoich praw do dziecka. Jeżeli rodzic z możliwości tych nie korzysta, może to zostać samo w sobie uznane za przejaw zaniedbywania obowiązków.
Uwaga! Pozbawienie władzy rodzicielskiej lub jej zawieszenie może nastąpić także w wyroku orzekającym rozwód, separację, unieważnienie małżeństwa lub w wyroku ustalającym pochodzenie dziecka.
Warto pamiętać, że władza rodzicielska nie jest odbierana raz na zawsze. Jeżeli ustały przyczyny, dla których sąd odebrał władzę rodzicielską, może ona zostać przez sąd przywrócona.